10 vragen uit de praktijk aan de notaris
1. Samenwonen en niks regelen
Mijn vriendin en ik hebben twee kinderen, die ik heb erkend en van wie de voogdij is geregeld. We hebben geen samenlevingscontract, geregistreerd partnerschap en zijn ook niet getrouwd. We wonen in een woning die mijn eigendom is. We willen de zaken goed geregeld hebben bij een eventueel overlijden van een van ons of van ons beiden. Wat is onze beste optie?
Notaris:
Ik heb maar één dwingend advies: leg iets vast, want dit is heel gevaarlijk. Je wilt toch je partner en je kinderen goed verzorgd achterlaten? Wij zien in de praktijk hoe dit ontzettend mis kan gaan. Als je niets regelt en één van beiden overlijdt, dan zijn de kinderen of de familie van je partner erfgenaam: jij loopt de kans dat je uit het huis moet. Je krijgt vaak ook geen partnerpensioen, dat gaat in rook op, terwijl je partner er wel voor heeft gespaard.
En als jullie samen iets overkomt, dan bepaalt de rechter wat er met de kinderen zal gebeuren. De rechter bekijkt dan of er een voogd kan worden benoemd uit de kring van de familie. Als je dat helemaal geen goed idee vindt, dan ben je te laat. Zo'n voogdij kun je nu regelen via het gezagsregister van de rechtbank, maar het kan ook via een testament. In het laatste geval kun je er ook wat meer handen en voeten aan geven Voogdij loopt tot 18 jaar, maar als je het verstandig vindt om een kind pas op 23-jarige leeftijd toegang te geven tot een financiële nalatenschap, dan kun je dat in een testament regelen door een bewindvoerder aan te wijzen.
Het advies is dus: je samenlevingsvorm vastleggen en een testament laten opstellen.
2. Trouwen, met of zonder notaris?
Als je trouwt, doe je dat sinds enige tijd niet meer automatisch in volledige gemeenschap van goederen. Je deelt niet meer alle spullen die je voor je huwelijk hebt gekregen en daarna nog zult ontvangen. Hoe moet je dat vastleggen en is daarvoor een notaris nodig?
Notaris:
Iedereen die trouwt, houdt nu in beginsel het vermogen dat hij of zij voor het huwelijk heeft opgebouwd. Alles wat tijdens het huwelijk wordt verkregen en wat al gemeenschappelijk was, belandt in de gemeenschappelijke pot, tenzij u het via huwelijkse voorwaarden anders regelt. Zijn er geen huwelijkse voorwaarden en komt het tot een scheiding, dan is niet altijd eenvoudig te bepalen wat van de een is en wat van de ander Een goede administratie is noodzakelijk, maar het bijhouden daarvan is niet iedereen gegeven.
Huwelijkse voorwaarden kunnen alleen bij de notaris worden gemaakt. Dat is verstandig als u wilt afwijken van wettelijke regels ten aanzien van het opbouwen van pensioen en vermogen, maar ook voor ondernemers die risico's lopen. Zijn er huwelijkse voorwaarden, dan kan het privévermogen van de niet-ondernemende echtgenoot worden beschermd.
3. Een goed doel als executeur
Ik wil een goed doel opnemen in mijn testament. Dat goede doel is bereid te zijner tijd op te treden als executeur. Is dat verstandig?
Notaris:
U mag zelf bepalen wie de executeur is. U kunt dus ook een goed doel benoemen als executeur. Niet alle goede doelen zijn hierop ingericht. Sommige bieden het aan. Als een goed doel de enige erfgenaam is, lijkt me dat geen probleem, maar als meerdere goede doelen erfgenaam zijn of als er sowieso meerdere erfgenamen zijn, dan is het misschien niet verstandig één van hen als executeur te benoemen. Een executeur moet in ieders belang handelen; dat kan dus een spanning opleveren met het eigenbelang. Het is vaak beter dat te vermijden.
Ook notarissen zijn soms bereid om als executeur op te treden. Een gespecialiseerde notaris kan de nalatenschap snel en goed afwikkelen in het belang van alle erfgenamen en degenen die een legaat ontvangen. De notaris krijgt hiervoor een loon dat gebaseerd zal zijn op de hoeveelheid werk. Omdat de afwikkeling van een nalatenschap veel werk is en zorgvuldig moet worden uitgevoerd, vinden mensen het prettig als een professional betrokken is. Tegenover de kosten staat een snellere afwikkeling en minder kans op onenigheid.
4. Wanneer treedt mijn levenstestament in werking?
Ik wil een levenstestament om zaken te regelen voor als ik daar zelf geestelijk niet meer toe in staat ben. Maar wie bepaalt of het moment is aangebroken dat dit levenstestament in werking treedt? Wie bepaalt dat ik ergens niet meer toe in staat ben?
Notaris:
De eerste optie is dat een volmacht direct ingaat. Dan geeft u bijvoorbeeld een kind of iemand anders toegang tot uw bankgegevens en de mogelijkheid om voor u financiele handelingen te verrichten. Een andere optie is dat u iemand een volmacht geeft die pas gebruikt kan worden als een arts heeft vastgesteld dat u het niet meer zelf kunt. Dat is wel heel zorgvuldig, maar als iemand vergeetachtig wordt, kan dat onderzoek argwaan opwekken. Dat kan nare, pijnlijke situaties opleveren.
U kunt ook houvast zoeken in het benoemen van twee gevolmachtigden die moeten samenwerken, hoewel dat voor banken niet altijd even goed werkbaar blijkt te zijn. Die hebben liever met één gevolmachtigde te maken. Ook is het aan te raden een toezichthouder te benoemen, zodat een gevolmachtigde rekening en verantwoording moet afleggen.
Ik zeg altijd: kies een gevolmachtigde die je deskundig acht en vertrouwt, bijvoorbeeld één van je kinderen, en geef andere kinderen bijvoorbeeld de rol van toezichthouder zodat ze op de hoogte blijven van wat er gebeurt.
5. Als ik dement word, zie ik alles misschien anders
Ik heb gehoord dat je in een levenstestament allerlei zaken kunt vastleggen, voor het geval je bijvoorbeeld dementie krijgt. Dat geldt bijvoorbeeld ook voor medische behandelingen of het afzien daarvan. Wat gebeurt er nu als ik iets heb vastgelegd, maar me daar later als ik Alzheimer heb, tegen verzet? Telt dan wat ik destijds zei of wat ik nu in mijn dementie zeg. En wat betekent dat bijvoorbeeld voor mijn wens om menswaardig te mogen sterven?
Notaris:
Een levenstestament gaat vaak over zakelijke en over medi sche dingen. Voor wat betreft het zakelijke deel zijn dat onder werpen als: wie beheert mijn bankrekening, wie verkoopt mijn huis als ik naar een verzorgingshuis ga?
Het medische deel betreft bijvoorbeeld: als ik er niet meer toe in staat ben, wie mag dan het gesprek met mijn arts voeren over mijn behandeling? Hier lopen we als notarissen tegen onze grenzen aan. Daarom zeggen we bespreekt u dat medische gedeelte eerst met uw arts. Wij nemen het graag op in een levenstestament, maar dat is papier Vooral de arts moet weten hoe u er over denkt.
Als iemand feitelijk dement wordt en iets anders aangeeft dan voor die tijd. bijvoorbeeld wel of geen euthanasie dan zit je in een grijs gebied. Is dat dan iemand die een vaste wil op een vrije manier tot uiting brengt of iemand die dat niet meer kan? Is iemand wilsonbekwaam dan blijven de uitingen zonder gevolgen. Dat is verwarrend voor iedereen die met deze persoon te maken heeft.
6. Oma laat na aan minderjarige kinderen
Mijn moeder heeft in haar testament bepaald dat na haar overlijden ook een geldbedrag naar alle kleinkinderen gaat. Kan dat? En als die kleinkinderen nog minderjarig zijn als hun oma komt te overlijden?
Notaris:
Oma kan in haar testament zeker een bedrag bestemmen voor kleinkinderen. Zijn deze nog minderjarig als ze komt te over lijden, dan wordt het geld in beginsel beheerd door hun beide ouders totdat ze achttien jaar zijn. Als oma dat niet wil, dan kan ze iemand aanwijzen die in plaats van de ouders het bewind voert. Dit kan ook een van de ouders zijn. Ze kan ook bepalen dat het bewind doorloopt na het achttiende levensjaar bijvoorbeeld tot 25 jaar of totdat het kleinkind zijn of haar opleiding heeft voltooid.
7. Mijn vader heeft mij onterfd
Mijn vader is kortgeleden overleden. Bij het bekendmaken van het testament is gebleken dat hij mij heeft onterfd, ten gunste van zijn nieuwe vriendin. Hij kende haar nauwelijks een jaar. Kan ik hier, als enig kind, iets tegen ondernemen
Notaris:
Dat ligt eraan of uw vader getrouwd was of een notariële samenlevingsovereenkomst was overeengekomen met zijn vriendin. De wil van uw vader is uiteraard leidend. Het is niet verplicht om de onterving vooraf met kinderen te bespreken. Als kind kunt u wel aanspraak maken op uw legitieme portie Dat is een vordering (in geld) ter grootte van de helft van waar u anders aanspraak op had kunnen maken. U hebt ook recht op informatie over het vermogen van uw vader. Het testament van uw vader zal waarschijnlijk bepalen dat u pas recht heeft op uitkering van uw legitieme portie na het overlijden van de vriendin van uw vader. En dan moet u dus maar afwachten of er tegen die tijd nog iets over is van het vermogen van de vriendin.
8. Mijn zus is onterfd en ik vind dat naar; kan ik daar wat aan doen?
Mijn vader is kortgeleden overleden. Bij het bekendmaken van het testament is gebleken dat hij mij heeft onterfd, ten gunste van zijn nieuwe vriendin. Hij kende haar nauwelijks een jaar. Kan ik hier, als enig kind, iets tegen ondernemen
Notaris:
Een kind heeft altijd recht op een legitieme portie. Dat is een bedrag in geld dat de helft is van hetgeen het kind gekregen zou hebben als het niet onterfd zou zijn. Als er bij leven giften zijn gedaan, worden deze hiermee verrekend. Onterven kun je niet ongedaan maken: dat was de wens van de overledene. Je kunt je zus natuurlijk wel iets schenken uit hetgeen jou is nagelaten, maar dan ben je al gauw schenkbelasting verschuldigd (de vrijstelling van giften aan broers en zussen is ruim 2.200 euro, dus betrekkelijk laag). Je zou ook een deel kunnen verdelen onder eventuele kinderen van je zus. Het is raadzaam een notaris te raadplegen.
9. Een erfenis vol kostbaarheden
De erfenis die ons als kinderen toekomt bestaat niet uit geld, maar uit relatief veel kostbaarheden. Soms hebben deze bovendien voor ons persoonlijk grote emotionele waarde. Er is geen testament. Hoe komen we in hemelsnaam tot een redelijke verdeling, zonder dat er herrie van komt
Notaris:
De overleden vader of moeder had het de kinderen makkelijk kunnen maken door van tevoren te bepalen welke goederen bij welke kinderen terecht moeten komen. Dat kan voor nauw keurig omschreven inboedelgoederen en sieraden via een handgeschreven codicil Zo'n codicil moet bewaard worden en is dus kwetsbaar.
Als je absolute zekerheid wilt hebben, dan kun je de verdeling van de belangrijkste roerende zaken, die grote emotionele waarde hebben, beter vastleggen in een testament. Over het verrekenen van verschillen in waarde tussen de goederen zou je ook bepalingen kunnen vastleggen, bijvoorbeeld een ver plichte taxatie en verrekening van waardeverschillen in geld. Daarvoor is een codicil niet geschikt, dat moet per testament geregeld worden. In een testament kun je ook een executeur aanwijzen, iemand die bij een erfenis het voortouw neemt en de verantwoordelijkheid heeft voor een goede afwikkeling Heeft de overledene niets geregeld, dan moeten de erfgena men er samen uitkomen. Over de wijze van verdeling moeten ze unaniem zijn en als ze er niet uitkomen, dan kan profes sionele hulp van een notaris wellicht van pas komen. Wanneer je het eerst eens wordt over de waarde van de afzonderlijke kostbaarheden en deze daarna verrekent bij de verdeling, is dit vaak een goede methode.
10. Had vader echt geen schulden?
Na mijn moeder is ook mijn vader overleden. Ik ben met drie broers en we hebben niet veel verstand van geldzaken. Er is geen testament. Vader gaf altijd de indruk dat hij goed bij kas zat, maar we weten eigenlijk niet of dat schijn of werkelijkheid was. Wat staat ons te doen? Kunnen wij de erfenis zelf afwikkelen? Of lopen we dan grote risico's?
Notaris:
Om te beginnen: erfgenamen zijn niet verplicht een erfenis te accepteren. Er zijn drie keuzes: zuiver aanvaarden, beneficiair aanvaarden en verwerpen. Met het zuiver aanvaarden van de erfenis wordt een erfgenaam aansprakelijk voor eventuele schulden van de overledene, bij het verwerpen uiteraard niet maar dan erven eventuele kinderen in zijn plaats. Dus die komen dan ook weer voor de keuze te staan In principe is het veilig te kiezen voor de tussenvorm: beneficiair aanvaarden. De afhandeling loopt dan voor een deel via de rechtbank, waarvoor per verzoek ongeveer 130 euro aan grif- fiekosten moet worden betaald. Als er na het betalen van alle schulden nog wat overblijft, dan is dat voor de erfgenamen. Voorwaarde is wel dat erfgenamen zich nog niet als erfgena men hebben gedragen. Dus niet alvast pinnen van de rekening van vader en ook niet alvast wat wegnemen uit de woning. De rechter kan oordelen dat iemand zich als erfgenaam heeft gedragen en de erfenis daarna niet meer beneficiair kon aanvaarden.
